Homoj manĝantaj

homoj manĝantaj

homoj manĝantaj / hemmi yô, trad. doi ĉieko. - jokohamo: mevo-libroj, 2002. - 244 p.

j. hemmi, esplorĵurnalisto, vagas tra diversaj landoj. li rigardas, kion homoj manĝas, kaj kiel homoj manĝas. li ne nur rigardas, li demandas pri manĝaĵoj kaj manĝkutimoj, li gustumas, li kunmanĝas. eĉ en malriĉaj landoj, eĉ en landoj sub milito, eĉ en malliberejoj li enketas, kaj tra tiu simpla temo li ekkonas homojn kaj sociojn. li konkludas per kelkaj malpezaj pripensoj, sed la valoro de la libro kuŝas prefere en ĝia unuavide naiva, sed fakte klarvidiga prezento de vivkondiĉoj, en kiuj homoj persiste konservas tradiciajn manĝmanierojn.

ĉ. doi avertas, ke li devis rapidigi la tradukon por publikigo en 2002. eble pro tio restas manpleno da neklaraj vortoj en la teksto (ondolo, termanĝuo...). malgraŭ tio la rakonto fluas sentede, kaj mi volonte kunvojaĝis kaj ekkonis krotajn fiŝkaptistojn, tevendiston en vjetnama trajno, kafopreparantojn en etiopiaj vilaĝoj kaj multajn aliajn...

ĵ. vaŝe

Esperanto sen mitoj

ESPERANTO SEN MITOJ: Dua prilaborita eldono 2003

de Marcus Sikosek Antwerpeno: Flandra Esperanto-Ligo

paĝoj 367. ISBN 9071205703

Ĉi tiu libro, verkita de elstara esperantologo kun detalaj scioj pri la historio de la E-movado, estas tre eble la plej grava E-libro, kiu iam eldoniĝis, ĉar ĝi celas neniom malpli, ol la maturiĝon de nia komunumo. Je la unua fojo, tutsimple, esperantologo diras la veron, kun plena dokumentado, pri la troigoj, misasertoj kaj miskredoj, kiuj karakterizis multajn el la tradiciaj propagandistoj de la E-movado.

Oni ne devas kredi, ke ĉio tio estis trompintenca. Estas facile komprenate, ke homoj eĉ subkonscie inklinas misprezenti faktojn, kiam ili forte kredas, ĉu prave ĉu neprave, je la esenca boneco de sia afero.

La kritikoj de Sikosek (nun Van Dijk) elfoliiĝas en kadro de rekomendoj por taŭga kaj responsa informado pri E-o. Tiel la libro havas pozitivan aspekton, kaj ne riskas akuzojn pri subminado de la E-movado. La verko antaŭsupozas, ne neas, la dezirindecon de tiu tradicia strebado pliigi la nombron de E-istoj, kiu nomiĝas kutime "disvastigado".

La libro dividiĝas en sep sekciojn: senmitaj informado, komunumo, strategioj (manifestoj), subtenantoj, lingvo, planlingvoj ĝenerale, kaj la kulto de Zamenhof. En ĉiu sekcio la honestema leganto spiras bonvenan freŝan aeron, kaj eble sin aŭdas murmuri "Fine!" Eble estas tiuj, kiuj post la apero de tia verko ĝenas sin pri la estonteco de nia lingvo; sed necesas tre serioze konsideri, ke kiam ajna homgrupo atingas la stadion, kie ĝi efektive timas la veron, ĝi estas en profunda kaĉo.

Mi ne ripetos la enhavon de la libro; tion jam faris aliuloj. Sed je la dua lego mi rimarkis du punktojn, kiujn la unuan fojon mi pretervidis. Unu estas, ke Sikosek plurfoje uzas la vorton 'hobio' rilate E-on, kaj ĉiam kun pozitiva aŭ neŭtrala nuanco. Tio estas laŭ mi interesa. La alia estas pli-malpli severa kritiko al la Civito, specife surbaze de ties misprezentoj -- eble laŭ la aŭtoro la "organizitaj raŭmistoj" emas sekvi iom la tradician, nun diskredititan, vojon.

Kiugrade la verko de Sikosek efikas sur la E-movado(j) mi ne certas. Aktivuloj diras al mi, ke ĝi ja efikas, kaj ke E-informado nun multe pli respondecemas. Mi esperas, ke jes. Minimume, jam ne haveblas la senkulpigo "mi ne sciis".

Ken Miner

la nebulozo de andromedo

la nebulozo de andromedo / ivan efremov, trad. jurij finkel. - http://www.esperanto.mv.ru/Efremov/andromedo.html, 2006-2007. - ≈ 150 p.

originala titolo: „туманность андромеды“, 1955–1956.

j. finkel tradukis plurajn atentindajn verkojn el la sovetia sciencfikcio. dum la internacia ĝenro senlace bataligis homojn kontraŭ vilaj eksterteranoj, la sovetia skolo devis esti optimisma aŭ minimume instrua. ĝi do interalie revis, kiel la homaro povus progresi ne nur maŝine kaj teĥnike, sed ankaŭ socie kaj mense.

la nebulozo de andromedo estas malproksima galaksio, el kiu la leganto vidos nur misteran kosmoŝipon sur malproksima planedo. sed paralele al kosma vojaĝo, kaj pli interese, la agado situas sur estonta tero, kiun unuiĝinta homaro racie regas: klimato, terkultivo, energifontoj, transporto, instruado, belartoj kaj sociaj funkcioj aspektas alie kaj pli harmonie, ol en la nuna mondo.

kompreneble la loĝantoj de tia plibonigita mondo iom malreliefas. el ilia vivo ŝajne malaperis ne nur malpaco, sed ankaŭ ĉia metafiziko aŭ zorgo pri la senco de vivo. ili tamen ne estas aŭtomatoj: fervora sciencisto kaŭzas mortigan akcidenton kaj devas fronti la juĝon de kunhomoj kaj sian konsciencon.

la tradukinto ne ŝanĝis la stilon de la verko. oni do atendu iom longajn priskribojn kaj surprizajn vortordojn ("...ŝi forgesis pri staranta apude fotelo..."). kompense oni ĝuos pensinstigan rakonton okazantan en utopia sed ne realfremda mondo. la libro disponeblas en la reto kaj estas libere printebla.

ĵ. vaŝe

Febro

Febro (Istvan Nemere) - Hungara Esperanto-Asocio (Budapest, 1984), 132p

Dum jaroj, kiam mi staĝis en Kvinpetalo, rigardante la foton de virina vizaĝo sur la kovrilo de "Febro" de Istvan NEMERE, mi regule miris, ke mi ne ankoraŭ legis tiun romanon. Nun, farite sen bedaŭro !

Anna ! La nura ina persona nomo de la tuta libro. Ŝi pasie estas amata de Li, verkisto, la rakontanto. Anna, ŝia knabineca talio, ŝia rideto, ŝiaj etaj piedoj, ŝia ribela buklo, ŝia irmaniero, ŝia voĉo ...

Dum unu jaro ili renkontiĝas, pli kaj pli pasie, duonkaŝe. "Estas malfacile decidiĝi", murmuris Anna. Li diris "Anna kaj la somero. La somero estas Anna". Ĉiun someron finas aŭtuno", ŝi respondas.

Ĉu ŝia edzo, sterila, povos elporti la gravedan Anna ? Aŭdis kelkaj najbaroj akrajn vortojn. Poste kvelerego ekflamas. Laŭ la gazetoj, oni trovis Anna sur pavimo en la kuirejo, kiun inundis la gaso.

Li, rakontanto, revivas la lastan vojaĝon de Anna. Ili parolis samtempe : estu singarda, karega !

Li flamas febre. "La inĝeniero Danaï murdis sian edzinon, vi murdis". Telefone, afiŝe, telefone, la rakontanto turmentegas la inĝenieron. Ne sufiĉas ! La venĝo devos efiki. Li, amato de Anna, devos mortigi la murdinton. Fertubo taŭgas. Sed proksime de la vilao, virinoj parolas : antaŭ horo, li kriegis ke li mortigis sian edzinon. Arestis lin policanoj". Ĉu li sentos sin ŝirmata en karcero, ne plu turmentita per la frazo ?

Kaj li, amato de Anna, skribas ke la fajra dezirego, vivanta en li, estas ne nur blinda venĝo. Nun estas nun, kruela tempo nuna, tempo sen Anna.

Sabine Ardouin

Neokazinta amo

soneltiraĵo legita de mhd

Neokazinta amo

Ĉu tiu titolo estas nur la unua de la novelaro, aŭ ĉu ĝi bone resumas ĉion ? Foje la roluloj maltrafis ion, aŭ okazon kapti amon, aŭ manieron mildigi disiĝon, ŝanĝi sian sorton. En aliaj, la vivo ironie kondukas al dolĉamara konkludo. Kaj kompreneble, ĉio rilatas kun amo kaj disiĝo, en gulago same kiel en familio aŭ individuaj rilatoj.

Kiel diras Sten Johansson en la antaŭparolo, Lena Karpunina ne juĝas : ŝi priskribas viverojn kvazaŭ ŝi preterpasante kaptis situaciojn, momentojn, en ilia esenco. Kvazaŭ ŝi, meze de vortoj kaj agoj, trovis ĝuste tiujn, kiuj entute ŝanĝos la sorton de la roluloj, ĉar ne estas multe da elekteblecoj, se oni maltrafas la ĝustan momenton ...

Kun Lena Karpunina, nenio hazarda en la scenoj de la ĉiutaga vivo. Ĉiu detalo reliefigas vivkondiĉojn, tiukaze profunde stampitajn de kolektivismo kaj manko, en « dikens-aj » rakontoj. Malproksimen senditaj familianoj iom post iom fremdiĝis en foraj regionoj, en industriaj postenoj kaj amasloĝejoj, ekzilitoj iras de suno al frosto. De tempo al tempo, feliĉe aŭ ne, la familio retrovas parton de si, kompletiĝas por feliĉa momento, kaj disiĝas denove.

Kontrasta novelaro, ĉiam iom amara. Se Lena ne rezignis humuron en « Paradizo de sultanoj », aliloke amareco najbaras kun distanciĝema kolero. Pli ribela tono ekzemple regas la rakonton pri « La bestamikoj », kiam temas pri malfideleco al forgesita bonfarinto. Sed en tragika etoso, la tono restas neŭtrala, la aŭtoro scipovas malaperi malantaŭ siaj roluloj. En la lastaj noveloj montriĝas, kiel gulago ankoraŭ longe hantos memorojn kaj imagojn per miloj da suferoj. Ŝajnas ke Lena Karpunina fariĝis la voĉo de malaperintoj, heroldo de suferintoj por niaj forgesemaj oreloj : estu ĉiam tombo, epitafo, rakonto.

Okazis ke mi legis la novelaron en lando kie dum jaroj regis banditismo, ekstremismo kaj terorismo. La dupaĝa teksto « La feliĉo » akurate donis vortojn al la pensoj. Mi malkovris, ke por koncernatoj, teroro ne malaperas : tie minaco ŝvebas en la aero, kaj iuj opinias, ke la monstro nur atendas por vekiĝi denove. Kaj la frazo « mi demandas min, ĉu ni ankoraŭ povas esti feliĉaj », subite trovis signifon ankaŭ por mi. Ne hazarde Lena Karpunina portas siajn vortojn en niajn hejmojn.

« Neokazinta amo » de Lena Karpunina (FEL 2007)

MHD por Le Monde de l'Espéranto

Mortopuno, faktoj kaj dokumentoj

Soneltiraĵo legita de Mhd

For de komplika kaj harfenda argumentado, temas pri logika rezonado pri kompletaj senutilo kaj nocado de portopuno. Tri partoj egale konsistigas la libron : voĉoj de artistoj, voĉoj de kondamnitoj, faktoj. Estas interese konatiĝi kun klasikaj tekstoj kies karakterizo estas, ke ili bedaŭrinde restas aktualaj. Kaj la faktoj mem, se estus dubo, rapide konvinkus vin, ke mortopuno restas makulo en modernaj civilizoj, kvankam mi ne tute kunsentas la (tamen singardeman) optimismon de la redaktantoj prie, kiam ili esperas rapidan ŝanĝiĝon de la monda situacio.

Tia verko devus esti la unua el tuta serio : post du-tri jaroj oni ŝatus ricevi liveron de aktualaj progresoj aŭ malprogresoj, laŭmezure de diskonigoj pri aliaj landoj kaj novaj faktoj, ĉar oni povas antaŭvidi ke tiurilate la afero daŭre restos aktuala. Interalie mi ŝatus trovi pripensadon pri evoluado de la publika opinio pri mortopuno rilate amasmortigojn en religia kunteksto : la publiko ŝanĝis sian referencsistemon kaj emas indulgi mortopunon kiam temas pri tiaj hororoj. Kiom da homoj nun pravigas turmentadon de kaptitoj post bombatenco, same kiel aliaj opinias pravigendaj mortŝtonadon post adulto, kaj tiun socian morton kiun konsistigas tranĉado de mano kaj piedo post ŝtelo ? La komparon faras mi, eĉ se ĝi estas malfacile eltenebla. Tiukampe la libro konservas sobran linion kaj preferas, kiel referenc-dokumento, liveri pens-materialon anstataŭ sango kaj malfacilaj komparoj.

Cetere, ĝuste ĉar la elekto de klasikaj referencoj ne devis esti facila pro ties nombro, mi certas ke pliaj tekstoj meritas siavice trovi ĝustan lokon en nova eldono. Ĝi do, espereble, estas enkonduko al ampleksa kaj longdaŭra, informa laboro por konsciiĝo kaj volonta rifuzo tutmonda, kontraŭ ĉiaforma mortopuno.

Menciindas ke la libro estas kolektiva laboro de juna teamo kaj por la tradukoj de klasikaj tekstoj, kaj por la verkado, kun egala stilo kaj facila lingvaĵo. Por belaspekta libro, la prezo ankaŭ allogas, dank'al kooperativa eldono. Vi ankaŭ rajtas elŝuti la unuajn paĝojn senpage de la SAT-eldonkooperativa paĝaro por juĝi mem.

« Mortopuno, faktoj kaj dokumentoj » (SAT-Eldona Fako Kooperativa, julio 2007), 150 p, 8 €

MHD por Le Monde de l'Espéranto

Tielas Vivo

Tielas Vivo, Kore

Mi jam ŝatis la unuajn kantojn de Kore, kaj ŝatas tiujn. Ŝanĝiĝas iomete la stilo : pli ĵaza, pli danciga, pli latina, malpli roka. La voĉo ligas ĉion, en harmonia tuto. Ankaŭ la voĉon mi ŝatas. Alta, ĝusta, energidona.

Forestas la unuaj kunuloj. Kris Spitzer trovis inspiron denove kun Fiks' kaj David Hadjadj, eĉ se ni scias ke li ne silente atendis tiun momenton por plu kanti. Tion tuj rakontas la unua kanto. En la dua kanto mi sentis enuon, io mankas en ĝi, malgraŭ amuza teksto. Feliĉe en « Laŭ mi », genia gitarludado levas dubon, kaj poste oni nur lasu sin gvidi. Plej ŝatataj estas « Pro mi », kaj « laŭ mi », sed plej kantata de filo mia estas la balado « Promeso via » : estas io por ĉiu en tiu disko.

Sur la interreto mi legis recenzon iom severan pri « Mi brilu plu », en adaptado de « The show must go on », de Queen. Mi ne povas kredi ke Kore simple celis kanti kiel Freddy Mercury, por pala imitado (esence asertas alia recenzo). Mi refoje aŭskultis per nova orelo : Freddy Mercury estas neimitebla, kaj evidente Kris Spitzer ne tion celis. Ne temas nur pri voĉforto. La interpretado kaj la muzikaranĝo estas tute malsamaj, kaj la traduko evidente ankaŭ rolas : dum F. Mercury luktis por kelkaj pliaj kant-momentoj, Kris Spitzer funebras. Jes, tre ŝatindas la maniero reveki tiun kanton kun plia dimensio, tiu de pasinta tempo, en kiu nostalgio regas.

Krom « mi brilu plu », la aliajn kantojn plejparte Kris mem verkis. Laŭdire, li lernis Esperanton ĝuste por kanti en tiu lingvo. Se tiel, bela sukceso.

En tiu disko vi rajtas ricevi ankaŭ malnovajn kantojn de Kore, kiujn mi definitive ŝatas, interalie « Nova Vivo » kaj « Drag Queen ». Kvankam « Drag Queen » ne plaĉis al ĉiuj pro la vortoj, laŭ mi ĝi kun profundeco simple reliefigas kontraŭdirojn de homa sorto.

La malnovaj kantoj rimarkinde harmonie sekvas la novajn, tio signifas ke Kore jam delonge ne plu bezonas serĉi sian stilon, sed tute unike brilos plu en la esperantista ĉielo.

« Tielas Vivo » de Kore (Vinilkosmo 2007), rekte mendebla de http://www.vinilkosmo.com/

MHD por Le Monde de l'Espéranto