vendredi 30 novembre 2007

Febro

Febro (Istvan Nemere) - Hungara Esperanto-Asocio (Budapest, 1984), 132p

Dum jaroj, kiam mi staĝis en Kvinpetalo, rigardante la foton de virina vizaĝo sur la kovrilo de "Febro" de Istvan NEMERE, mi regule miris, ke mi ne ankoraŭ legis tiun romanon. Nun, farite sen bedaŭro !


Anna ! La nura ina persona nomo de la tuta libro. Ŝi pasie estas amata de Li, verkisto, la rakontanto. Anna, ŝia knabineca talio, ŝia rideto, ŝiaj etaj piedoj, ŝia ribela buklo, ŝia irmaniero, ŝia voĉo ...

Dum unu jaro ili renkontiĝas, pli kaj pli pasie, duonkaŝe. "Estas malfacile decidiĝi", murmuris Anna. Li diris "Anna kaj la somero. La somero estas Anna". Ĉiun someron finas aŭtuno", ŝi respondas.

Ĉu ŝia edzo, sterila, povos elporti la gravedan Anna ? Aŭdis kelkaj najbaroj akrajn vortojn. Poste kvelerego ekflamas. Laŭ la gazetoj, oni trovis Anna sur pavimo en la kuirejo, kiun inundis la gaso.

Li, rakontanto, revivas la lastan vojaĝon de Anna. Ili parolis samtempe : estu singarda, karega !

Li flamas febre. "La inĝeniero Danaï murdis sian edzinon, vi murdis". Telefone, afiŝe, telefone, la rakontanto turmentegas la inĝenieron. Ne sufiĉas ! La venĝo devos efiki. Li, amato de Anna, devos mortigi la murdinton. Fertubo taŭgas. Sed proksime de la vilao, virinoj parolas : antaŭ horo, li kriegis ke li mortigis sian edzinon. Arestis lin policanoj". Ĉu li sentos sin ŝirmata en karcero, ne plu turmentita per la frazo ?

Kaj li, amato de Anna, skribas ke la fajra dezirego, vivanta en li, estas ne nur blinda venĝo. Nun estas nun, kruela tempo nuna, tempo sen Anna.

Sabine Ardouin

samedi 22 septembre 2007

Neokazinta amo



soneltiraĵo legita de mhd

Neokazinta amo

Ĉu tiu titolo estas nur la unua de la novelaro, aŭ ĉu ĝi bone resumas ĉion ? Foje la roluloj maltrafis ion, aŭ okazon kapti amon, aŭ manieron mildigi disiĝon, ŝanĝi sian sorton. En aliaj, la vivo ironie kondukas al dolĉamara konkludo. Kaj kompreneble, ĉio rilatas kun amo kaj disiĝo, en gulago same kiel en familio aŭ individuaj rilatoj.

Kiel diras Sten Johansson en la antaŭparolo, Lena Karpunina ne juĝas : ŝi priskribas viverojn kvazaŭ ŝi preterpasante kaptis situaciojn, momentojn, en ilia esenco. Kvazaŭ ŝi, meze de vortoj kaj agoj, trovis ĝuste tiujn, kiuj entute ŝanĝos la sorton de la roluloj, ĉar ne estas multe da elekteblecoj, se oni maltrafas la ĝustan momenton ...

Kun Lena Karpunina, nenio hazarda en la scenoj de la ĉiutaga vivo. Ĉiu detalo reliefigas vivkondiĉojn, tiukaze profunde stampitajn de kolektivismo kaj manko, en « dikens-aj » rakontoj. Malproksimen senditaj familianoj iom post iom fremdiĝis en foraj regionoj, en industriaj postenoj kaj amasloĝejoj, ekzilitoj iras de suno al frosto. De tempo al tempo, feliĉe aŭ ne, la familio retrovas parton de si, kompletiĝas por feliĉa momento, kaj disiĝas denove.

Kontrasta novelaro, ĉiam iom amara. Se Lena ne rezignis humuron en « Paradizo de sultanoj », aliloke amareco najbaras kun distanciĝema kolero. Pli ribela tono ekzemple regas la rakonton pri « La bestamikoj », kiam temas pri malfideleco al forgesita bonfarinto. Sed en tragika etoso, la tono restas neŭtrala, la aŭtoro scipovas malaperi malantaŭ siaj roluloj. En la lastaj noveloj montriĝas, kiel gulago ankoraŭ longe hantos memorojn kaj imagojn per miloj da suferoj. Ŝajnas ke Lena Karpunina fariĝis la voĉo de malaperintoj, heroldo de suferintoj por niaj forgesemaj oreloj : estu ĉiam tombo, epitafo, rakonto.

Okazis ke mi legis la novelaron en lando kie dum jaroj regis banditismo, ekstremismo kaj terorismo. La dupaĝa teksto « La feliĉo » akurate donis vortojn al la pensoj. Mi malkovris, ke por koncernatoj, teroro ne malaperas : tie minaco ŝvebas en la aero, kaj iuj opinias, ke la monstro nur atendas por vekiĝi denove. Kaj la frazo « mi demandas min, ĉu ni ankoraŭ povas esti feliĉaj », subite trovis signifon ankaŭ por mi. Ne hazarde Lena Karpunina portas siajn vortojn en niajn hejmojn.

« Neokazinta amo » de Lena Karpunina (FEL 2007)

MHD por Le Monde de l'Espéranto

mardi 18 septembre 2007

Mortopuno, faktoj kaj dokumentoj




Soneltiraĵo legita de Mhd

For de komplika kaj harfenda argumentado, temas pri logika rezonado pri kompletaj senutilo kaj nocado de portopuno. Tri partoj egale konsistigas la libron : voĉoj de artistoj, voĉoj de kondamnitoj, faktoj. Estas interese konatiĝi kun klasikaj tekstoj kies karakterizo estas, ke ili bedaŭrinde restas aktualaj. Kaj la faktoj mem, se estus dubo, rapide konvinkus vin, ke mortopuno restas makulo en modernaj civilizoj, kvankam mi ne tute kunsentas la (tamen singardeman) optimismon de la redaktantoj prie, kiam ili esperas rapidan ŝanĝiĝon de la monda situacio.


Tia verko devus esti la unua el tuta serio : post du-tri jaroj oni ŝatus ricevi liveron de aktualaj progresoj aŭ malprogresoj, laŭmezure de diskonigoj pri aliaj landoj kaj novaj faktoj, ĉar oni povas antaŭvidi ke tiurilate la afero daŭre restos aktuala. Interalie mi ŝatus trovi pripensadon pri evoluado de la publika opinio pri mortopuno rilate amasmortigojn en religia kunteksto : la publiko ŝanĝis sian referencsistemon kaj emas indulgi mortopunon kiam temas pri tiaj hororoj. Kiom da homoj nun pravigas turmentadon de kaptitoj post bombatenco, same kiel aliaj opinias pravigendaj mortŝtonadon post adulto, kaj tiun socian morton kiun konsistigas tranĉado de mano kaj piedo post ŝtelo ? La komparon faras mi, eĉ se ĝi estas malfacile eltenebla. Tiukampe la libro konservas sobran linion kaj preferas, kiel referenc-dokumento, liveri pens-materialon anstataŭ sango kaj malfacilaj komparoj.


Cetere, ĝuste ĉar la elekto de klasikaj referencoj ne devis esti facila pro ties nombro, mi certas ke pliaj tekstoj meritas siavice trovi ĝustan lokon en nova eldono. Ĝi do, espereble, estas enkonduko al ampleksa kaj longdaŭra, informa laboro por konsciiĝo kaj volonta rifuzo tutmonda, kontraŭ ĉiaforma mortopuno.


Menciindas ke la libro estas kolektiva laboro de juna teamo kaj por la tradukoj de klasikaj tekstoj, kaj por la verkado, kun egala stilo kaj facila lingvaĵo. Por belaspekta libro, la prezo ankaŭ allogas, dank'al kooperativa eldono. Vi ankaŭ rajtas elŝuti la unuajn paĝojn senpage de la SAT-eldonkooperativa paĝaro por juĝi mem.


« Mortopuno, faktoj kaj dokumentoj » (SAT-Eldona Fako Kooperativa, julio 2007), 150 p, 8 €


MHD por Le Monde de l'Espéranto

lundi 17 septembre 2007

Tielas Vivo


Tielas Vivo, Kore

Mi jam ŝatis la unuajn kantojn de Kore, kaj ŝatas tiujn. Ŝanĝiĝas iomete la stilo : pli ĵaza, pli danciga, pli latina, malpli roka. La voĉo ligas ĉion, en harmonia tuto. Ankaŭ la voĉon mi ŝatas. Alta, ĝusta, energidona.

Forestas la unuaj kunuloj. Kris Spitzer trovis inspiron denove kun Fiks' kaj David Hadjadj, eĉ se ni scias ke li ne silente atendis tiun momenton por plu kanti. Tion tuj rakontas la unua kanto. En la dua kanto mi sentis enuon, io mankas en ĝi, malgraŭ amuza teksto. Feliĉe en « Laŭ mi », genia gitarludado levas dubon, kaj poste oni nur lasu sin gvidi. Plej ŝatataj estas « Pro mi », kaj « laŭ mi », sed plej kantata de filo mia estas la balado « Promeso via » : estas io por ĉiu en tiu disko.

Sur la interreto mi legis recenzon iom severan pri « Mi brilu plu », en adaptado de « The show must go on », de Queen. Mi ne povas kredi ke Kore simple celis kanti kiel Freddy Mercury, por pala imitado (esence asertas alia recenzo). Mi refoje aŭskultis per nova orelo : Freddy Mercury estas neimitebla, kaj evidente Kris Spitzer ne tion celis. Ne temas nur pri voĉforto. La interpretado kaj la muzikaranĝo estas tute malsamaj, kaj la traduko evidente ankaŭ rolas : dum F. Mercury luktis por kelkaj pliaj kant-momentoj, Kris Spitzer funebras. Jes, tre ŝatindas la maniero reveki tiun kanton kun plia dimensio, tiu de pasinta tempo, en kiu nostalgio regas.

Krom « mi brilu plu », la aliajn kantojn plejparte Kris mem verkis. Laŭdire, li lernis Esperanton ĝuste por kanti en tiu lingvo. Se tiel, bela sukceso.

En tiu disko vi rajtas ricevi ankaŭ malnovajn kantojn de Kore, kiujn mi definitive ŝatas, interalie « Nova Vivo » kaj « Drag Queen ». Kvankam « Drag Queen » ne plaĉis al ĉiuj pro la vortoj, laŭ mi ĝi kun profundeco simple reliefigas kontraŭdirojn de homa sorto.

La malnovaj kantoj rimarkinde harmonie sekvas la novajn, tio signifas ke Kore jam delonge ne plu bezonas serĉi sian stilon, sed tute unike brilos plu en la esperantista ĉielo.

« Tielas Vivo » de Kore (Vinilkosmo 2007), rekte mendebla de http://www.vinilkosmo.com/

MHD por Le Monde de l'Espéranto


vendredi 7 septembre 2007

Kun diablo en la korpo


Kun diablo en la korpo


Kun diablo en la korpo / raymond radiguet, trad. michel duc goninaz. - Novjorko: Mondial, 2006. - 140 p.


Originala titolo: „le diable au corps“.


La aŭtoro, Rajmundo Radige, mortis junaĝe en 1923. Li postlasis du romanojn kaj pli mallongajn tekstojn. Li famas en beletraj rondoj, sed probable ne tre vaste ekster franclingvaj landoj.


Simile al Marcelo Prust, R. Radige bildigas la altan socion kaj subtile prezentas animojn, sentojn kaj homajn rilatojn. sed kontraste al la ampleksa prusta stilo, la frazoj de P. Radige mallongas, funkcias per komparoj, taksoj, kaj ofte finiĝas sentence. Per tio li proksimas al la tono de francaj klasikaĵoj deksepajarcentaj. M. Duc Goninaz tradukas elegante, sen francismoj kaj tamen bone konservante tiun atentopostulan tonon.


La temo de la romano relative banalas: ĝi estas amaventuro, kiun rompas socia premo kaj fine morto. La sola maloftaĵo estas, ke ĝi okazas inter juna tromatura knabo kaj kelkajn jarojn pli aĝa virino, kies edzon la unua mondmilito fordevigis. La aŭtoro analizas la mikson de memcentreco kaj sindonemo, en kiu implikiĝas la geamantoj. Radige travivis similan amaferon estante dekkvarjara, kaj verkis la romanon deksepjara.


Ĵ. Vaŝe

mercredi 29 août 2007

Arne, la ĉefido


La soneltiraĵon legas Klara (klaku dufoje por aŭskulti)

Arne estas infano, kiu loĝas en vikinga vilaĝo. Patro Björn estas la ĉefo de la vilaĝo, en la mezepoko. En tiu momento, oni kutimas havi sklavojn, por paŝti la bovinojn, refari la tegmentojn, prepari manĝojn, ktp. Trumbe kaj Ilja estas sklavoj, kaj apartenas al Patro Björn.

Iam alvenas ŝipo sur la golfeto. La vilaĝanoj timas, ĉar povas esti piratoj. Piratoj mortigas, ŝtelas, perfortas, ktp. Tial beboj, infanoj, virinoj kaj brutaroj foriras al aliaj vilaĝoj. La viroj restos en la vilaĝo por batali.

Ankaŭ Arne foriras kun sia familio kaj Trumbe. Aventuro komenciĝas.

Mia patrino legis al mi la libron. Ĝi estas tre facila, kaj ne tre facila : la vortoj estas tre facilaj, sed kelkaj frazoj ne estas facilaj. Sed mi bone komprenis. Mi ŝatis la bildojn. Mi trovis la libron super-genia !

Pulinet' kaj Panjo

Malvivaj animoj



Aldono je la 15a de oktobro : soneltiraĵo legita de Sabina


Ĉu la odiseo de Paŭlo Ivanoviĉ Ĉiĉikov klarigos al ni, kio estas tiu ŝajna mistifikanto ? Ĝis fino oni dubas pri tiu bonedukita, bonintenca homo, kiu adaptiĝas al la diversaj personoj renkontitaj, okaze de ekserĉo de malvivaj animoj – sed ne inaj !

Do, nia heroo ĉirkaŭiris per sia fraŭla kaleŝo. Haltante en gastejo, kie li prezentis sin « kolegia konsilisto, bienulo ». Tiamaniere, li prezentis sin al la gubernatoro, la prokuroro, la prezidanto de la ĵugĉambro, la policestro kaj mezgravaj sinjoroj, kies edzinoj, bonedukitaj damoj, ne mungas, sed « malpezigas la nazon ».

Tutan semajnon, Ĉiĉikov estis akceptata en la hejmo de tiuj afablaj personoj. Li profitis por paroli pri la censolisto ne ĝisdata. Do la bienuloj devis pagi imposton, eĉ por la malvivaj animoj. Ĉiĉikov proponas, ke li aĉetos tiujn animojn neekzistantajn. Sed, se kelkaj (ekzemple la avarulo Pluŝkin) sin ne turmentas, aliaj pensas freneziĝi, « kvazaŭ turbulo kirlis la urbon ». Aliaj onidiroj eksplodas : Ĉiĉikov intencas forrabi la filinon de la gubernatoro. Nekredeble. Li eĉ falsis biletojn! Kion kredi ? La aŭtoritatoj ricevis raporton, ke « iu » bandito cirkulas tra Rusio. Leginte tion, la prokuroro havis eĉ koratakon, kaj la aliaj mezgravuloj denove sin renkontas por decidi ĉu Ĉiĉikov estis sendita de la sekreta komisiono.

« Do, kiel ni agu, diris la prezidanto ? Ni devas denove pritrakti konvene la aferon kaj prudente decidi kio estas Ĉiĉikov. »

Rilate la aŭtoron, li verkis apartan ĉapitron pri la origino de Ĉiĉikov : gepatroj nobeloj, ĉu herede ĉu pro persona merito. Infaneco « acida, neafabla ». Jen konsiloj de la patro : « amikiĝu nur kun pli riĉaj, kaj vi ĉion faros, ĉion atingos per la kopeko. » Ĉio ligita al la riĉeco kaj bonstato impresis la junulon. Li laboris, laboregis, neniam montris kompatemon, neniam ebriiĝis. Li preskaŭ fianĉiĝis, forte kaj pacience li eltenas ĉion. Li tre bone lernis la doganan metion, kaj oni promociis lin range kaj postene.

Post tre prospera periodo, trafis lin malfeliĉo. Necesis hipoteki lian lastan terenon. Sed en la kapo de nia heroo formiĝis stranga ideo : li entreprenis viziti diversajn regionojn, precipe tiujn, kiuj suferis pro epidemioj, akcidentojn, kaj ceterajn plagojn. Li povus aĉeti malkare necesan nombron de malvivaj animoj por transklokado al vilaĝo, kiun li povos nomi « Ĉiĉikova vilaĝo ». La aŭtoro konfesas, ke se en la kapo de Ĉiĉikov ne aperus tiu ideo, tiu ĉi verko ne venintus.

Mi multe ridis.

En tiu tempo, raportas la aŭtoro, la bordoza vino speciale « Sotern » estis taksita en Rusio, same kiel Ĉampanjo. Ĉu jam temas pri kaŝita reklamo ?

Sabine Ardouin

mercredi 15 août 2007

Ĉu ili diras al ni la veron

10
"ĈU ILI DIRAS AL NI LA VERON ?"

El la antaŭparolo de la tradukinto : "La celo de tiu libro ne estas fingromontri iun popolon, iun reĝimon. Kiu homa grupo povas aserti ke ĝi fieras pri ĉiuj siaj agoj ? De la norda ĝis la suda hemisfero ekzemploj de homaj krueleco kaj avideco abundas. La faktoj de la raportoj en "Ĉu ili diras al ni la veron ?" helpu la leganton pripensi la homan konduton por trovi pli da ekvilibro en si mem kaj sekve alporti pli da ekvilibro en la funkciado de homaj socioj. Tio estas mia deziro.

Franciska Toubale

Formato : 184 x 257 mm. 222 paĝoj. Prezo : 12 € + afranko. Mendebla ĉe SAT, 67 avenue Gambetta, FR-75020 Paris. Rete : satesperanto@free.fr



Recenzo pri Cxu ili diras al ni la veron ? - Neimagebla perforto, de Fonduso por Nord-koreaj Rifugxintoj kaj Centro de Informoj pri Nordkoreaj Homaj Rajtoj, 220pagxa elangligo de Franciska Toubale eldonita de SAT, 2007


UF! Kian momenton mi travivis legante tiun cxi libron... Teruran !
Laux mia kompreno, estis diskutoj dum 79a SAT-Kongreso pri cxu eldoni la libron... kun timo aspekti ridinda post kelkaj jaroj, kiam oni eble malkovrus, ke cxio cxi estas nur propagando kaj mensogo. Tiun timon, mi principe komprenas, sed mi nun opinias, ke se SAT estintus ne publikiginta gxin, SAT aspektus multe pli nauxza ol ridinda, kiam oni kapablos konfirmi, ke tio ekzistas (-is, espereble).
La dokumento prezentigxas, kiel kolekto de jam publikigitaj kaj nove kompletigitaj atestajxoj liveritaj de eksmalliberul(in)oj kaj eksgardistoj pri siaj travivajxoj en Nord-Koreiaj retenejoj. Post mallonga antauxparolo de Franciska Toubale kaj iom pli longa de Kim Sang-Hun, estas enkonduko donanta superrigardon pri diversaj atestajxoj antauxe publikigitaj (de Amnestio Internacia interalie), pri ilia nekonateco pro politika situacio en Sud-Koreio, suspekto pri propagando kaj gxenerala publika neinteresigxo kaj fine klariganta la celon (plu evidentigi la tragedion disvolvigxantan en tiu lando) kaj la metodologion. La enkondukaj vortoj reliefigas ankaux la fakton, ke kelkaj atestoj estas ne tute fidindaj kaj do plu esplorendaj sed ankaux, ke ili ebligas diskonigon kaj konsciigon pri okazantajxoj. Tio cxi gravegas : ke eksmalliberuloj, sciu, ke ilin ni ne forgesas. Sekve kusxas rapida prezento de cxiu atestanto, antaux ol aliro al la teruraj atestoj.
La atestaro dividigxas en cxapitrojn laux diversaj agoj priskribitaj (arbitra reteno ; vivkondicxoj en retenejoj ; laborkondicxoj ; nutrajxo- kaj sano-kondicxoj ; terurajxoj - kvazaux la antauxaj cxapitroj priskribus paradizajn scenojn... - kaj punoj ; torturo ; infanoj en malliberejo ; ekzekutoj, murdoj kaj mortoj). Cxiu cxapitro estas enkondukita per klarigoj pri kunteksto, fidindeco aux dubindeco de atestoj. La rakontoj estas faritaj per simpla lingvajxo frapa. Kaj frapado estas terure ripetigxanta en cxiuj atestoj. Kiel homo povas tion suferigi al alia ? Nur per bestigado de la alia. Kaj kiom povas elteni homoj ! La sinsekvo de atestoj estas kor-sxira kaj nauxza, tiom ili plifirmigas sin reciproke, en granda rondo horora, el kiu la leganto eliras sxancelpasxa, provante reorientigxi dank'al kelkaj serenigaj finaj vortoj, sed konkludo malestas : cxiu restu kun propraj imagoj...
Tamen iom strange impresas la kelkaj linioj pri SAT sur folio tuj post lasta atesto pri graveda virino malbone traktita cele indukti aborton... Realoj fojfoje kolizias.
Mi nur povas kuragxigi vin acxeti kaj legi tiun cxi libron, ecx se ofte mi mem min demandis, cxu mi havos forton elteni gxis la fino ? Mi gratulas F. Toubale pri sxia traduko kaj SAT pri plenumo de sia laboro : klerigado cele al emancipigxo.

Robin BETO 35717

mardi 7 août 2007

Klaŭstralio

Klaŭstralio, ĉu ideala mondo ?

Istvàan Bejczy : Klaŭstralio (tradukis Istvàn Ertl), eldonejo Bero, dua eldono 2005

Unue, estis malfacile eklegi tiun libron : kiel povas interesi min nekonataj literaturaj referencoj pri nekonataj nederlandaj verkistoj, dum renkontiĝo de du amikoj en Nimego ? Cetere ekde la unua paĝo jam estis naŭ piednotoj. Mi sentis min fremda en tiu konversacio, kaj eĉ pensis : almenaŭ ion mi povos diri pri enuo. Sed verdire post kelkaj paragrafoj tuj ŝanĝiĝis la impreso, kaj mi rapide enprofundiĝis en la rakonto. Kaj en la esperanta traduko de Istvàn Ertl mi ĝuis viglan frazoritmon kaj facilan vortprovizon, serve al abundaj kaj klaraj ideoj.

Resume : belgo kaj nederlandano renkontiĝas en Nimego. Dum ili interŝanĝas konsiderojn pri politikaj sistemoj en ambaŭ landoj, tria viro enmiksiĝas, kritike argumentas : kio estas vera demokratio ? Kiel la nunaj tiel nomataj demokratioj konkrete rezistas al la analizo ? Ĉu vera demokratio ne devas esti monarĥio ? Ĉu ŝajnaj homrajtoj fakte ne detruas la civilizon ? Ĉu organizado de niaj socioj ne paralizas veran politikan debaton kaj ties aplikadon ? Nu, mi sentis ioman ĝenon : kion fakte volas demonstri la aŭtoro ?
Intertempe tiu denenie aperinta viro rakontas pri utopio, insulo Klaŭstralio, en kiu la socio senbalastiĝis je kelkaj ĝenaĵoj niaj. Sub gvidado de sia reĝino, klaŭstralianoj scipovis instali profitdonajn interrilatojn inter ĉiuj tavoloj de la socio, praktikan profesian klerigon kaj altcelan, sociservan edukadon. Referendumoj helpas reguligi la politikan kaj praktikan vivon, sed ordinara voĉdonado ne plu ekzistas. Oni ne povas malhelpi sin pensi pri tendencoj de iuj niaj institucioj kiuj funkcias pli kaj pli profitavide, aŭ gloriserĉe, sed ĉu rezigni entute pri ili ? Dume abundas la komparoj kun nederlanda kaj belga sistemoj, en interesoveka paralelo.

Ĉu entute utopion priskribas tiu verko ? En konstanta ir-reiro inter mortigaj kaj vivigaj socitendencoj, kio estas utopio en kiu oni ne rajtas presi libere, en kiu arto estas ŝtatafero ? Ne nur tiujn demandojn ĝi vekas, sed la aŭtoro ne ĉi tie respondas. Istvàn Bejczy estas universitata historiisto, esploranta la moralan konscion en mezepoko : ĉu ni serĉu responderojn en liaj aliaj verkoj ?

Ne ofte libro lasas pli da demandoj ol da respondoj. Post tiu mallonga sed densa elvoko, mi plu demandas : kiu vojo al Klaŭstralio, almenaŭ por viziti ?

MHD en "Le Monde de l'Espéranto"

Sagao de Njal


Jam en la lernejo multaj el ni lernis pri la vikingoj, sed malmultaj el ni vere scias pli ol la kliŝoj jam delonge ripetitaj : militema popolo de la mezepoko, kiu invadis plurajn regionojn de Eŭropo kaj foje fondis regnojn tie.

Historiistoj ja multe verkis, aperis belegaj fotoj pri ornamitaj ŝipoj, juveloj, kaskoj kaj armiloj. Sed jen veran donacon faras al ni la tradukinto de la Sagao de Njal, ĉar tie anonimaj vikingoj de la 13a jarcento rakontas pri vikingoj siaj prauloj, en simpla, konkreta stilo. La verkintoj ne interpretas la faktojn, ili rakontas ilin tiaj, kiajn ili aŭdis. Preskaŭ 1200 homnomoj enplektiĝas en la rakonto laŭ la konfliktoj, renkontiĝoj kaj familiaj ligoj.

Kaj ni malkovras ege organizitan societon, kun leĝistoj, juraj kortumoj, kaj honorreguloj. Precizaj leĝoj regas ekzemple la validiĝon de proceson. Konfliktoj ritmas la socian vivon, kaj venĝo estas neevitebla devo por ĉiu plenkreska viro, ĉar la familio estas eble la plej alta valoro en lia vivo. Uloj falas, sed la klanoj daŭrigas rilatojn per kompensoj, diskutoj, provokoj, embuskoj, mortigoj, geedziĝoj, aliancoj kaj komerco, ĝis kiam atingiĝas subtila ekvilibro de la fortoj.

La legendo intime miksiĝas kun historia realeco. El kolektivaj memoroj la verkintoj forĝis bildon de superhomaj herooj, kapablaj salti super la glavon de la malamiko, transsalti riveron, kaj tratranĉi kapon per unu bato. Pro la fortikaj hakiloj, unu nura vundo ofte estas mortiga, sed por la tiamaj herooj, la morto ne estas la plej timiga kontraŭulo, kaj ne malofte oni aŭdas spritajn vortojn el la buŝo de la mortontoj. Senhezite, oni kuras al la batalo kaj fiere frontas sian sorton. Oni raportas pri siaj faroj, aparte hommortigoj, klare sciante ke oni tiel anoncas sian baldaŭan morton. Nur ordinaraj homoj certe timas por sia vivo, sed tiuj ne ofte rolas en la rakonto.

Apartan rolon ludas la virinoj : ŝajne subigitaj en la familio, ili ĉefe gravas en la konfliktoj, instigante mortigojn, rivelante insultojn kaj alvokante al venĝoj. Apartaj infiguroj prenas sur sin la submanovrojn kaj aliancojn, forte influante la eventojn.

Se perfortaj agoj faras la tramon de la rakonto, multnombraj detaloj nutras la imagon pri la ĉiutaga vivo : rompita ŝurimeno, perditaj ŝafoj, vizito al la provizejo, informas nin same bone kiel historia kurso. Per mantelo, aparta staturo, elvoka nomo, la tiama islandano havas vizaĝon. Fojnremizoj pleniĝas, sed foje mankas tritiko; glacio transpontas la riveron, sed somere amantoj kuniĝas en la arbaro; en la templo ornamitaj idoloj atendas viziton de la jarlo. Kiel pruvon de amikeco aŭ sigelon de alianco oni ricevas orringon, luksan ŝipon, farmbienon. Oni adoptas filon de mortigito, gastigas fremdulojn kaj promesas akompani amikon al la milito.

En socio, kie honoro valoras pli ol paco, saĝuloj multe gravas. Njal ludas tiun rolon laùlonge de la rakonto, antaŭvidas la eventojn, kaj konsilas unu kaj la alian. Kiom ajn da fieraj batalantoj mirigas nin, la vera heroo estas li.

Meze de la sagao kristanismo alvenas al Islando, kaj kompreneble, fronte al tradiciaj dioj, bezonatas mirakloj por certiĝi pri la supereco de la nova religio. Forta hierarkio de la socio kondukas fine al tio, ke ĉiuj akceptas la leĝon en malmulte da tempo, tamen akcepto de nova religio ĝenerale ne okazas pace, kaj estas preteksto al novaj murdoj. Tiam oni alvenas al teruraj konsekvencoj, tio estas la mortigo de senkulpuloj, inklude de la saĝulo kaj lia familio. Kvankam venĝoj sekvas pliajn venĝojn, finfine ĉesos la mortigojn la pilgrimintoj, pentite en Romo ĉe la papo, kaj starigos novajn aliancojn la iamaj kontraŭuloj. Estas rimarkinde ke en unu generacio, la novaj moroj rapide akiras leĝvaloron, kaj sur tiu kampo oni alproksimiĝas al legendo.

Tamen, ĉu mapoj mensogas ? Ĉu nomoj de precizaj lokoj kaj homoj ne instigas nin pensi pri historia memoro de gloraj prauloj ? En la mezo de la libro bildoj, mapo, desegnaĵoj atestas ke tiuj fjordoj vidis la heroojn. Belaj paĝoj kiuj instigas al vojaĝo por retrovi la sentojn kiuj kaptis nin dum la legado.


MHD en "Le Monde de l'Espéranto"

Journal de nuit

Spomenka Štimec

Journal de nuit, Témoignage de femme dans la Croatie en guerre

Traduit en français de l’Espéranto, et édité par Ginette Martin (au catalogue du libro-servo d’UEA)


Pendant la guerre qui a ensanglanté l’Europe, Spomenka Štimec a décidé de rester chez elle, à Zagreb. Elle va y expérimenter les heures passées dans les abris, la peur, la souffrance des séparations, l’absurde.

Ce n’est pas un lointain conflit, un souvenir de guerre ancienne, qu’elle entreprend de raconter ici. C’est dans un pays d’ici, avec des gens de tous les jours, une guerre de maintenant. Là où les alliances avaient constitué des familles riches de leurs (petites) différences, le pays aimé s’est embrasé. Dans cette guerre, les anciens voisins sont devenus les ennemis d’aujourd’hui. On découvre les mots définitifs, les gestes qui éloignent pour toujours, les plaies de plusieurs décennies.

Dans ce chaos, il y a les valeurs qui portent des familles, il y a des gens qui se retrouvent, d’autres qui se cherchent. Des survivants reviennent et racontent le froid dans leur cœur, se taisent sur le pire. Mais il en est qui ne reviendront pas. A ceux là Spomenka Stimec prête ses mots, comme pour les faire vivre encore et toujours, et construire une mémoire dans laquelle ils tiendront la place d’honneur.

C’est presque une amie qui nous écrit, relate dans le détail des sentiments contradictoires devant l’indifférence de l’Europe, des Nations Unies, devant le cynisme des décisions politiques. Elle nous imagine devant nos télés, depuis nos pays en paix, laisse s’insinuer le ressentiment. Mais c’est aussi par l’Espéranto et ses valeurs que s’exerce la solidarité, et on perçoit toute l’importance que revêt cette langue dans l’isolement de la guerre.

D’où vient l’impression de lire un ouvrage collectif ? De Zamenhof qui nous rappelle combien son idéal de paix reste peut-être le seul idéal encore pur ? De ces voix qui s’élèvent pour prononcer des paroles d’espoir ? De ces disparus que l’auteur fait témoigner ? De cette mémoire à jamais vivante, convoquée pour notre réveil ?

Passés les reportages et les articles, l’oubli fait déjà son œuvre, et les leçons à tirer sont toujours à refaire : indéfiniment, les frontières recréent les conditions de nouveaux conflits. Il faut donc faire cesser l’engrenage, pardonner pour se donner une chance de construire la paix. C’est une urgence de chaque jour qui nous concerne tous, et dont Ginette Martin prend ici sa part, avec une traduction française à la langue simple, émotive et sans détours. A partager sans réserve avec votre entourage !

MHD en "Le Monde de l'Espéranto"

Raportoj el Japanio 8

Mi neniam vizitis Japanion, kaj scias malmulton pri ĝi. Nur komunajn antaŭjuĝojn de okcidentuloj. Kaj mi imagis ke en “Raportoj el Japanio”, mi trovos denove ĉu kliŝojn, ĉu referencojn pri malfacile komprenebla, fremda kulturo. Sed ekde la unuaj paĝoj, oni havas tute malan impreson. Nun mi pli bone konscias kiel fremda estas la rigardo de okcidentaj ĵurnalistoj dum ties raportoj pri Japanio : fakte ili ne eniris la landon, nur imagan bildon, fantazian revon el kiu likas ilia frustriteco. Male, Hori Jasuo gvidas nin en intima, ĉiutaga vivo en la propra lando, laŭ simpla kaj rekta tono. Jam de 1997, aperas ĉiujare liaj « Raportoj el Japanio ». Jen do la oka numero, kiu sekvas la ĉefajn temojn de la japaniaj aktualaĵoj, de januaro ĝis decembro 2004.

Unuafoje ni ne estas turistoj al kiuj oni strebas montri ekzotikaĵojn, sed amikaj gastoj antaŭ kiuj malfermiĝas la pordoj de Japanio. Li proponas sian propran rigardon pri esencaj demandoj : ĉu la registaro nuntempe garantias samrajtecon ? Ĉu la eduksistemo helpas la gejunulojn trovi sian lokon en la socio ? Ĉu la evoluo de la nunaj vivkondiĉoj kongruas kun la veraj bezonoj de la homoj ? Ĉu necesis partopreni en foraj militoj sub falsaj pretekstoj dum la tuta socio aspiras al paco ? Ĉu ekologio ne estas devo por ĉiuj loĝantoj ?

En liaj konstatoj, aperas proksimaj danĝeroj pro ekstremismaj aŭ oportunismaj politikuloj kaj senrespondecaj registoj. Li ribele esprimas la neceson, persiste kaj ĉiutage strebi al pli respondeca sinteno en la publika kaj privata vivo, por starigi komunan etoson pri konfido, solidareco kaj kreemo.

Oni tuj ekpensas ke la konsideroj de Hori Jasuo ankaŭ validas por ĉiuj landoj. Jaron post jaro, tiun humanistan raporton li verkas en fajna lingvaĵo kun tre simpla kaj fundamenta vortprovizo, kiu ravos ne nur la komencantojn. Jen vere internacia uzo de la lingvo. Klarigaj bildoj kaj tabeloj ilustras agrable organizitan tekston sur bela papero. Oni trovas nur kelkajn tajperarojn en la tuta teksto. Kaj la ĝenerala impreso estas ke Japanio subite alproksimiĝas al ni, fariĝas najbara lando en kiu ni kune promenis kun la aŭtoro.

MHD en "Le Monde de l'Espéranto"

Ho Mio, mia filo !


Por Boĉjo la vivo ne facilas. Adoptis lin seninfana paro kiu senĉese riproĉadas eĉ lian ekziston. Li senzorgite vagadas en la urbeto kun la amiko Beĉjo, revadas en la parko, kaj foje dorlotas malnovan ĉevalon. Iam subite, li ekscias ke alia mondo vokas lin al pli bona sorto, kaj tio estas la komenco de mirindaj spertoj.

Male kiel en kelkaj aliaj pli leĝeraj infanromanoj, Astrid Lindgren (Emilo de Smolando, Pipi Ŝtrumpolonga), aldonas pli draman dimension : ŝi ne nur priskribas kun humura tono, popolan vivmanieron en la iama Svedio. Ŝia heroo mem rakontas, esprimas siajn emociojn, sopiras al amo kaj tenereco, kaj fine elpensas novan mondon por si mem. Li subite trovas patron, sed ne la mizerulon kiun oni malestime priskribis al li : la reĝo de la Lando Fora estas tenera, forta, decidoplena patro. En la reĝolando kien genio portis lin, homoj kaj bestoj similas al tiuj, kiujn li plej ŝatis en sia unua, mizera vivo : la plej ŝatata amiko, la fidela ŝarĝo-ĉevalo, la tenera spicistino, retrovas vizaĝon en la nova vivo. Kaj ne hazarde li ŝanĝas sian nomon al Mio, dum li akiras pli karan memon.

Sed oni ne ĝiseterne ĝuas la kotonan etoson de la infanaĝo. Amanta, kuraĝa patro devas lasi la filon alfronti la mondon. Tiel la knabeto iĝas kuraĝa kavaliro, Nur dank'al solida amo li akiras siajn forton kaj decidopovon, tra teruraj aventuroj . La tono pli kaj pli malheliĝas, la pejzaĝoj kaj la travivaĵoj mallumiĝas : por kreski oni devas venki siajn plej profundajn timojn.

Kiel iama infano kaj nuna plenkreskulo mi tre emociiĝis pro la simpla, sed drama tono. « Mio, mia filo », legindas de ĉiuj : infanoj kaj plenkreskuloj, komencantoj kaj spertuloj trovos en ĝi nutraĵon por la koro kaj la penso. La tradukinto tiel lerte laboris, ke mi eĉ forgesis ke temas pri traduko

« Mio, mia filo », de Astrid Lindgren, en traduko de Leif Nordenstorm, Eldona Societo Esperanto. Unua eldono 2006

MHD en "Le Monde de l'Espéranto"

Multe pli ol nenio ...

Multe pli ol nenio ...

Martin Wiese jam famiĝis en la grupo «Persone», sed nun en tiu Kdo «Pli ol nenio» li alportas pli intiman dimension. Ni grupe aŭskultis dum lingva kurso : unu ne ŝatis la plendan voĉon, alia male ŝategis sentoplenan interpretadon, tria deklaris ke tia rokmuziko estas malbela, kvara entuziasmiĝis. Ĉar efektive Martin Wiese estas aparte rekonebla kaj ne konformiĝas al modoj, sekve la disko vekas diversajn sentojn.

Jen rokmuziko, jen baladoj, ofte kun iom da melankolio kaj ribelo. Ĉiu kanto starigas apartan etoson, jen kun rezigno pri feliĉo, jen kun pli matura kvieto. Miksiĝas akustikaj kaj elektraj instrumentoj, foje simpla gitaro reliefigas la vortojn. La tekstoj emocias : temas pri freneza mondo, pri apartaj momentoj en la vivo, pri amikeco, kaj ankaŭ pri amo. Ne ŝablone, sed laŭ propra sento, same kiel bona verkisto scipovas elvoki homsortojn, per kelkaj vortoj kaj delikataj nuancoj.

«La Talpoj» diverse aldonas siajn proprajn karakterizojn, sed la ĝenerala impreso estas unueco de la tuta albumo. Tekste ĝi estas plena je poezio kaj forto, sone la melodioj estas agrable nekutimaj, muzikoj kaj tekstoj perfekte alĝustiĝas. La tuto estas tre ŝatinda, kaj mi verŝajne ofte aŭskultos «Pli ol nenio» de «Martin kaj la Talpoj». Refoje la studio Vinilkosmo ne nur produktas diskojn, sed partoprenas en la muzika aranĝo por tre agrabla rezulto.

Por mendoj oni povas viziti la paĝaron www.vinilkosmo.com

MHD en "Le Monde de l'Espéranto"

« Historioj … Rakontu ! »

Mi ŝategas fabelojn, kaj el tiu kamerunia fabelaro mi atendis retrovi infanan ĝojon. Kaj efektive la rakontoj estas spritaj, rivelas multajn detalojn nekonatajn de neafrikanoj. La aŭtoroj celas ne nur amuzi, sed eduki infanojn (kaj unue la propran), kaj organizis la libron tiucele.

Tre interesaj estas traduko de kutimaj proverboj kun ties klarigo. Pri la fabeloj mem, nu, mi preskaŭ tuj elreviĝis. Ne pro la klarigoj kaj la morala leciono post ĉiu rakonto, ĉar tion oni preterpasu se oni ne interesiĝas.

Sed kial kompleksigi la frazojn per pezaj verbaj formoj kaj strukturo? Mi eksaltis antaŭ « (ili) ne estas ricevontaj manĝaĵon », « baldaŭ signalo estis donota » kaj « Ĉio tiel estis okazanta bone por doni al la hundo la eblecon sin venĝi ». Ĉu oni tiel rekte pensas en Esperanto ?

La bildojn ni jam tro ofte vidis en Vindoza bildaro. Espereble AfrikNaturo-Esperanto trovos desegniston aŭ lanĉos bildkonkurson por venonta libro. Menciindas ke la kovrilpaĝoj estas belaj, kaj la papero bonkvalita. La volumon la aŭtoroj prezentas kiel la unuan de tuta serio, tial espereble pliaj rakontoj, en pli simpla stilo, aperos por plezurigi nin. Cetere kiel Amikaro de Esperantistaj Laboristoj Afrikaj, Afrik-Naturo certe havos sufiĉan materialon por aperigi, kaj ni povas esperi ke ĝi kunlaboros kun eksterlandanoj por pli internacia stilo.

« Historioj … Rakontu ! » De Herman Nyeck Liport kaj Chamberline Nguefack Zedong, AfrikNaturo-Esperanto eldonejo, 2006

MHD en "Le Monde de l'Espéranto"

Infantravivaĵoj

« Infantravivaĵoj », unua verko de Armelle LeQuint.

Tutan infanaĝon Armelle LeQuint resumis en kelkaj paĝoj, kaj vere, « Infantravivaĵoj » ne postulas multan tempon por ilin atente legi. Male, oni senpene povas imagi kiom da tempo ĝi postulis de la verkistino, ĉar oni ne sensufere bilancas pri la propra historio, des pli kiam ofte mankis alies amo, tenereco, atentemo. Ĉiu infano valoras la mondon, sed por ŝi tiu frazo fariĝis nura fantaziaĵo.

La rakonto apartiĝas de aliaj, kvazaŭ la vortoj estas pli densaj, la frazoj pli plenaj. Kun koncizaj frazoj, trafaj vortoj en flua rakonto, la stilo belas. Oni ŝatus ke la teksto daŭru, ke ŝi rakontu plu, ke la leganto havu tempon por trovi iom da homeco en indiferentaj, senrespondecaj plenkreskuloj. Ke la ĉefrolulo fariĝu heroino, ke ŝi levu standardon por puni kulpulojn, ke ŝi renkontu feliĉon.

Sed la aŭtoro ne provis kvietigi sian leganton, nek volis sedukti. Ŝi proponas nek feliĉan nek malfeliĉan finon. Nur en spegulo, ĉies ordinarecon. Tia honesteco maloftas. Kaj nun, eĉ se Armelle LeQuint avertis ke ŝi ne volas fariĝi aŭtoro, mi atendas la verkaron kiun ŝi, iel, anoncas en tiu libreto.

MHD en "Le Monde de l'Espéranto"

Etimologia vortaro de la propraj nomoj


Kutime aŭtoroj verkas unue por si mem, poste por la aliaj, nur kelkaj verkas ankaŭ por utili al la plimulto. Jam unuafoje André Cherpillot provizis nin per nemalhavebla “Etimologia Vortaro” (se ĝi ankoraŭ mankas en via biblioteko, ne hezitu). Nun per « Konciza Etimologia Vortaro de la Propraj Nomoj », André Cherpillot liveras la duan parton de enorma laboro komencita antaŭ jardekoj.

Ĝi ŝajnas iom pli faka, en tiu senco ke ĝi pli koncernas la literaturan kaj historian flankon de Esperanto, laŭ mia opinio : verŝajne, ne en tiu kompilaĵo vi trovos neklasikan antaŭnomon por via naskiĝonta denaskul(in)o, ĉar la aŭtoro ne tion celis. Sed vi trovos nomojn de landoj, urboj, diversaj lokoj foje fikciaj, eventoj, planlingvoj, festoj, famaj homoj, konataj esperantistoj, ktp. Ankaŭ trovas sian lokon personaj nomoj sufiĉe oftaj en diversaj landoj.

Temas pli pri nuntempa stato de propraj nomoj en Esperanto, tra literaturo, historio kaj geografio. Ekzemple mankas sufiĉe oftaj neeŭropaj nomoj, kiujn oni atendus. Sed kial oni trovus neankoraŭ literature transkribitajn arabaĵojn, dum ĝis nun mankis preskaŭ entute araba literaturo, ekzemple ?

Tiu vortaro estas ekzakta fotografio de nuntempa esperantista geografio, kaj ĝuste pro tio ĝi valoras ne nur pro sia nuna praktika uzo, sed ankaŭ ĉar ĝi fariĝos historia referenco.

Kompreneble por kiu konsideras Esperanton kiel ne vere studindan lingvon sed nuran hobion, tiu vortaro restos nemalfermite sur breto. Sed kiam oni ekscias ke la aŭtoro ĉion kompilis dum jaroj sur paperaj slipoj, kun transskriboj en pluraj devenlingvoj kaj karaktraroj (greka, hebrea, araba, latina, germana, ktp), oni almenaŭ demetu sian ĉapelon kaj danku pro la kolosa laboro al ni donacita. La aliaj profitu kaj mendu ambaŭ volumojn !

« Etimologia Vortaro de la Propraj Nomoj » André Cherpillot, UEA 2005.

MHD - en "Le Monde de l'Espéranto"

La lastaj tagoj de Ada, Aduŝka

Jam de dek jaroj mortis Ada Fighiera-Sikorska. Novbakitaj esperantistoj verŝajne ne scias kiel eksterordinara estis ŝia vivo. Kiam 11jara, Ada devis pro militaj circonstancoj ekvojaĝi per ĉiaj rimedoj de Siberio al Libano. Tiun ekzodon ŝi rakontas en leteroj poste publikigitaj en libroformo « De tajgo al minaretoj », kiun oni nemalprave komparas al la tagĵurnalo de Anne Franck. Kiel komencanto, mi legis la libreton tute hazarde, kaj tre emociiĝis. Mi ne povis imagi rilaton inter la drameca, eĉ tragika rakonto, kaj la redaktorino de « Heroldo de Esperanto ».

Post esperantistiĝo en 1956 en kurso de Julio Baghy, Ada Sikorska ekagadis por Esperanto en Pollando, poste en Belgio. En 1959 dum kongreso ŝi konatiĝis kun la estonta edzo Gian Carlo Fighiera, tiam konstanta sekretario de UEA. Ŝi senĉese agadis por Esperanto, konstante instruante kaj prelegante. En 1962 ŝi transprenis de Teo Jung la « Heroldon » kaj ĝin redaktis tridek jarojn, ĝis la morto en 1996.

En « La lastaj tagoj de Ada, Aduŝka », Gian Carlo Fighiera volis omaĝi ne nur al la edzino, sed al aparte eksterordinara, senĉese sindonema homo. Sed ankaŭ raporton li volas provizi : li priskribas la transdonon de la « Heroldo » al la nuna eldonanto, komentas la tiaman kontrakton kun Ada. Per sobraj vortoj, li definitive klarigas kiel laŭ lia opinio, la animo de la gazeto kaj la esperanta movado estis perfiditaj. Oni bone sentas kiel neforigebla parto estas tiu nura paĝo por la aŭtoro, se konsideri ke ĝis en la lastaj semajnoj dum Ada Sikorska baraktis kontraŭ kancero, ŝi ankoraŭ laboregis por la gazeto, ĉiutage respondis al leteroj en la hospitala ĉambro, kaj multon planis por la estontaj numeroj.

Gian Carlo Fighiera povus pli detale priskribi la tiaman gazeton kaj doni historian studaĵon, sed kiel indikas la titolo, ne tion li celas : la esperantistan komunumon, li invitas eniri en la lastmomentan intimecon por amika omaĝo. Tio ne malhelpas ke vi multon ekscios pri la historio de la « Heroldo », kaj pri la nekutima vivo de Ada Sikorska.

« La lastaj tagoj de Ada, Aduŝka », de Gian Carlo Fighiera, broŝuro kun 32p, eldonita de UEA 2006

MHD - "Le Monde de l'Espéranto"

samedi 16 juin 2007

La regrifuzanto kaj aliaj budhismaj fabeloj

La regrifuzanto kaj aliaj budhismaj fabeloj, de Gunnar Gällmo, 2007, mendebla kiel supre.

Ŝajnas ke tiu libro estas multe pli alloga ol la supre menciita... ĉar montrinte ĝin en kunveno de la grupo de Bourges, iu anino, post foliumo, ege deziris ĝin legi! Mi do grandanime akceptis ŝian peton, kaj tiel venontnumere vi eble legos ŝian recenzeton. Se ne, vi scias kio atendas vin!


Ĵak Le Puil (En Cher-Espéranto)

Ormuzdo kaj Arimano

Ormuzdo kaj Arimano, Carl Jonas Love Almqvist, politika satiro, tradukis Gunnar Gällmo, 2007, mendebla ĉe http://www.lulu.com

"Se vi trovas partojn de la esperantlingva teksto malfacile komprenebla, mi ne povas pardonpeti; por nuntempa svedlingvulo ankaŭ la originalo estas malfacila." skribas la tradukinto en sia antaŭparolo. Do mi trankvile ne devos pardonpeti por diri ke multaj frazoj estas nur ĵargonaĵo! Bedaŭrinde ankaŭ la rakonto estas pli ol nebula. Jen bono/malbono, jen Ormuzdo speco de Dio kaj Arimano speco de Satano. Kaj la "dekretoj" de Ormuzdo pelas onin en la brakojn de Arimano... pri kiu fakte oni poke ekscias! Baf!


Ĵak Le Puil (en Cher-Espéranto)

La komuna Eŭropa Refrenckadro


La komuna Eŭropa Refrenckadro. Pri instruaj kaj taksaj metodoj por la akiro de modernaj lingvoj. UEA/Ilei, 2007, 34 p. Antaŭparolo: Renato Corsetti. 3 €.

Eksciu, ke la materialon por tiu broŝuro pretigis la Lingvopolitika Departemento de la Konsilio de Eŭropo, Strasburgo. Nun, se vi fidas tiun Konsilion, vi povas legi tiujn paĝojn kun la optimismo de Renato Corsetti...


Ĵak Le Puil (en Cher-Espéranto)

Tabuaj vortoj en mondlingvo

Tabuaj vortoj en mondlingvo, komputila kd kun prelego de Don Lord, poemoj de Kaloĉajo kaj vortaro de maldecaj vortoj. Esperanto-Asocio de Britio 2006, Esperanto House, Station Road, Barlaston, Stoke-on-Trent, ST12 9DE. Prezo 3,50 £. (tiun simbolon mi ne uzis de Metuŝelaĥo!).


Jen la perfekta komplemento al Knedu min Sinjorino! Vi eĉ (re)trovos en la disko la tekston de la Sekretaj sonetoj de Kaloĉajo kaj la Auld-an tradukon de La balo en Kerimjur', tradicia skota kanto, kiun vi povis legi en LKK-20 de 1981 (kun muziknotoj!). Por instigi vin aĉeti tiun kodon, mi ne trovas pli trafan frazon ol tiu, kiu konkludas la prian recenzon en La Brita Esperantisto: Aĉetu, merd-fekpest'... kaj sakru kiel ajna volabugristo!



Ĵak Le Puil (en Cher-Espéranto)


Mortiga ekskurso


Mortiga ekskurso, Ronald Cecil Gates, originala krimromano, 108 p. Flandra Esperanto-Ligo, 2006.


Jen la kvara krimromaneto de R. C. Gates. Mi ne tro aprezis la unuan, La septaga murdenigmo, nek Sep krimnoveloj-n kaj bedaŭrinde mi same bafas pri ĉi tiu Mortiga ekskurso.

Grupo da studentoj faras ekskurson en la ŝtata praarbaro. Dum ili trinkas teon, ilia instruisto for-iras kaj ne revenas. Ili do serĉas lin kaj trovas ke li falis je tridek metroj apud akvofalo. Sed ne temas pri akcidento...

Do nun jen la enketo, kaj ghin vi povos sekvi sen tro da enuo, eble dum ne tro longa trajnvojaĝo... Sed la plej nedigestebla flanko venas de "kelkaj lingvaj idiosinkraziaĵoj" de la aŭtoro... kiuj estas tutsimple "idiotaĵoj"! Mi iom miras, ke FEL akceptis ilin.


Ĵak Le Puil (en Cher-Esperanto)

Ne nur vortoj, sed agoj

Ne nur vortoj, sed agoj, artikoloj (1950-1989) de Roland Levreaud, 112 p. 3 €. Laŭte!

Prelegoj kaj aliaj artikoloj, kiuj ĉiuj aperis en Sennacieca Revuo. 112 p. 4 €. Laŭte!


Klarvida kaj klera homo estis Levreaud. Jam en 1954 li skribis pri la "Fuŝa Eŭropo". Konvinkita pacisto li estis: "Laborante kun la militrifuzantoj", "El la notlibro de pedalema pacisto", "Esperanto kaj 'Internacia Urĝa Agado'", ktp ne lasas dubon pri lia sincereco. Ankaŭ pri kinoarto, historio, Esperanto grandan konon li havis.

El la artikoloj de Sennacieca revuo vi ankaŭ trovos ke Levreaud estis ŝatanto de ĵaz-muziko, ke li skribis pri la Kataristoj antaŭ Cherpillod..., ke li sin demandas pri la atomcentraloj ĉu ili estas savaj aŭ apokalipsaj, ktp. Kaj neniu ĝis nun sin demandis kial ni (Armela kaj mi) dediĉis nian tradukon "Vojaĝo ĝis noktofino" al Levreaud...



Ĵak Le Puil (en Cher-Espéranto)

Kie brulas, ĝentlemanoj?

Kie brulas, ĝentlemanoj? 50 poemoj de Charles Bukowski, trad. Hagen Hirte, 88 p. 2,50 €. Laŭte!


Mi komparis tiun tradukon kun tiu de Cezar (E-libro). Je 95% ili samas. Foje unu superas la alian, foje inverse! Sed la du tradukoj estas bonaj.

Jen kelkaj titoloj de la poemoj, se vi neniam legis Bukowskin: "Viro kaj virino enlite je la deka vespere", "Al la putino, kiu ŝtelis miajn poemojn", "Hemoroidoj-Blues", "Por friponoj, monaĥinoj, oficistoj kaj vi"... Do se vi ne timas fikadon kaj ebriecon, legu la poeton.



Ĵak Le Puil (en Cher-Espéranto)

La ribelo

La ribelo, romano de Joseph Roth en traduko de Tarsen Regis, SAT-Broŝurservo 1988, 100 p. 2,50 € + 20% (afranko), ĉe "Laŭte!" FR-47470 Beauville.


Andreas Pum perdis kruron dum sia militservo kaj sekve ricevas premion. Li fieras pri tio kaj plie ricevas gurdolicencon. Li bone enspezas kaj edziĝas kun vidvino. Por li ĉio en ordo. Sed iun tagon homo elmetas dubon pri lia invalideco. Tiam Andreas ribelas kaj la polico prenas sian licencon. Li eĉ estos malliberigita. Do ĉion li perdos, kaj la licencon kaj la edzinon. Iom tro malfrue li ribelos, kontraŭ dio, kontraŭ tia socio. Tre originala romano en flua lingvo.



Ĵak Le Puil (en Cher-Espéranto)

Lingvo kaj popolo





Soneltiraĵo legita de mhd (p 136)



Soneltiraĵo legita de mhd (p138)

Lingvo kaj popolo, aktualaj problemoj de la Esperanto-movado, Humphrey Tonkin, UEA 2006, 159 paĝoj.


Jen tre riĉa libro en 8 ĉapitroj: La lingvo kaj ĝia rolo – Lingva politiko interna kaj ekstera – Kio estas lingvopolitiko – Lingvokulturado – Eksteraj rilatoj – Nunaj kaj estontaj strukturoj – La E-o-komunumo en la mondo –Esploroj kaj estonteco. En la antaŭlasta ĉapitro Tonkin elmetas ideon, kiun mi havis antaŭ multaj jaroj, kaj kiun mi proponis al la tiama UEA, sen sekvo. Jen: "Kial, cetere, estas tiel malfacile ekscii pri la ekzisto de difinitaj gazetoj, kaj ilin aĉeti aŭ aboni? Kial oni ne vendas aktualajn gazetojn en unuopaj numeroj en la grandaj libroservoj, ekzemple la kongresa libroservo en la Universala Kongreso?" Jes, ĉiufoje, kiam mi povis prezenti LKK-on dum kongresoj/manifestacioj, mi vendis multajn unuopajn ekzemplerojn kaj eĉ rekoltis abonojn. Do, dankon al Tonkin, kiu eble havos pli da influo ol mi, eĉ se li tute ne aludas LKK-on en sia libro!



Ĵak Le Puil (En Cher-Espéranto)

Parodioj kaj sonetoj


Parodioj kaj sonetoj, Nicolas R. St. Julien, Vulgara Internacia Presejo, Bugras (Vulgario), 2007, 33 paĝoj.


De tiu anonima aŭtoro vi jam povis legi "Ho, mia kac'!" en LKK-119, kaj "Ho, mia piĉ'!" en LKK-120. Nur la unuan vi retrovos en tiu libreto kun 22 aliaj poemoj. La unua parto konsistas el parodioj laŭ poemoj de L.L. Zamenhof, i.a. la lasta strofo de "Preĝo sub la seksa impulso" kaj "La vojo" entute kiu iĝis "La kaco" kun tiu mirinda lasta strofo: La varmo, l' humido kaj ĝusta kadenco – Jen estas la trajtoj, per kies potenco – Ĝi puŝon post puŝo, post longa traboro – Atingos la fundon en gloro, kaj A. Grabowski. La dua parto konsistas el 12 sonetoj al la Damo, damo tre fikema por nia plezuro, sed ŝajne ne ĉiam por tiu de la aŭtoro...


Ĵak Le Puil (en Cher-Espéranto)

jeudi 14 juin 2007

La Kastelo de Vitro

John Francis verkas unuavide por infanoj, sed fakte la lingvaĵo estas por ili iom tro komplika. La neologismoj celas latinidojn, kaj ne ebligas tujan komprenon de aliaj. Infanoj sendube ŝatos laŭtlegadon se vi klarigos kelkajn punktojn kaj lasos kelkajn frazojn. Ili malpli sukcesos legi mem, ĉefe se ili ne flue praktikas la lingvon. Ili ŝatos la nigra-blankajn ilustraĵojn de Francisko L. Veuthey, sed mi bedaŭras ke ili ne pli abundas.


Malgraŭ tio, oni rapide sentas sciavidon al la sekvo. Du infanoj ludas apud muelejo, kaj malkovras pordon al alia dimensio. Ĉu alia tempo, ĉu paralela mondo, ne gravas. Kaj ekde tiam ekestas aventuro, el tiuj, kiujn ni ŝatas legi en fantaziaj romanoj : kavaliroj, inicado al plenkreskulaj misteroj, simboloj de perditaj paradizoj, ĉiuj ingredientoj ĉeestas por fabela recepto, en naturaj pejzaĝoj, mezepokaj vilaĝoj, subakva urbo kaj fantomplena kastelo. Tie interbatalas kontraŭaj mondoj (infaneco kaj plenkreskuleco, honesteco kaj mensogo, revo kaj realeco, lumo kaj mallumo). Tie libereco dependas de oniaj konvenaj elektoj kaj kuraĝo, kaj la regulojn aplikas niaj herooj plej diligente. Sed por ne fantomiĝi oni ĝustatempe revenu al la nuntempa realeco, jen la nepre lernenda leciono de tiu agrabla fabelo.



Eld. UEA 2004, 197 paĝoj



MHD


mercredi 13 juin 2007

Vivo de Lanti

Neatendite, mi ŝatis la « Vivon de Lanti », de Ed Borsboom. Neatendite, ĉar jam aŭdinte kelkaj opinioj, mi kredis lin tedulo, netolerema ekstremisto, ĝisfunda ideologo sen praktika bazo. La historio de SAT ŝajnis nemalplektebla nodo.


Unue, mi malkovris nefacile alireblan personecon, nekapablecon rilati kun la homoj ĝenerale, fundamentan suferon kaj fine emocian animon. En la iompostioma disiĝo disde liaj kompanoj, en la ĝisfunda kaj ekskluziva uzo de Esperanto, mi vidas senrevenan vojaĝon en profundan solecon.


Due, la naskiĝo kaj evoluo de SAT tuj vekas la atenton, ne nur pri la rolo de Esperanto en la konstruo de socialismo kaj komunismo. Temas pri konstruado de ideoj, kiuj regas la nunajn debatojn. La sorto de la rusaj oferitoj, unue anarkiistoj kaj poste komunistoj, la kreskantaj danĝeroj en Germanio, en Hispanio, ebligas kompreni kiel konstantaj estas tiuj danĝeroj. Ed Borsboom sukcesas mallonge sed precize rakonti pri ĉiu rolanto, ties kuraĝo aŭ povavido, tiel ke la kroniko rapide akiras homan dimension, laŭ ritmo de ĵusa historio, tiom proksima al ni.


Fine de la libro, per sepdek paĝoj el nefinita aŭtobiografio, Lanti mem prilumas la propran vivon : iompostioma naskiĝo al novaj ideoj, instigas lin al sentema rifuzo de ĉia maljustaĵo, igas lin lasi post si la malnovajn vestaĵojn, ĝis fina soleco pro la tro postulema idealo.


Tra la vivo de Lanti, Ed Borsboom sukcesas verki historion de SAT, eĉ se li avertas : « la opinio de la aŭtoro rilate la evoluon en la ideologio de Eŭgeno Lanti ne plene kongruas kun la opinio de kelkaj SAT-gvidantoj ». Jen io por instigi al plia kleriĝo tiurilate.



Reeldono de SAT - Parizo 1976


MHD

Provo

tiu blogo celas disponigi artikolojn aŭ recenzojn, opiniojn pri libroj en Esperanto. En la lego-klubo de Kvinpetalo rajtas partopreni ĉiu, kiu havas opinion por dissendi pri Esperantaj libroj